Kiszyniów
Wstęp
Jak już wcześniej wspominałem do stolicy Mołdawii, Kiszyniowa wybierałem się dwukrotnie. Za pierwszym razem lot został odwołany z powodu niskiej frekwencji (zaledwie 30 pasażerów). Drugi lot odbył się na pokładzie Dash 8 Q400.
Kiszyniów to najrzadziej odwiedzana stolica w Europie. Po pierwsze dlatego, ze nie ma za bardzo co tam zwiedzać i robić, po drugie jest to kraj, w ramach którego znajdują się jeszcze 2 inne twory, które nie są nigdzie uznawanie na świecie.
Tak więc mamy Mołdawię z własnym rządem i pieniądzem (mołdawski lej),, która podpisała umowę stowarzyszeniową z UE, mamy Gaugazję z własnym rządem i pieniądzem (rumuńśki lei). Gaugazja odrzuciła integracje z UE i preferowała bliższe związki z Rosją.
Istnieje jeszcze trzeci twór – Naddniestrzańska Republika Mołdawii ze stolicą w Tyraspolu i własną walutą (rubel naddniestrzański). Warunkiem przystąpienia Mołdawii do UE będzie połączenie Mołdawii z Naddniestrzem.
To tyle wprowadzenia o tym kraju. O stolicy Gaugazji – Komrat oraz Naddniestrzu już pisałem.
Historia Kiszyniowa
Pierwsze wzmianki o osadzie istniejącej na miejscu dzisiejszej stolicy Mołdawii pojawiają się w 1436 roku. Jednak znacznie pewniejsze są zapisy w statutach hospodara Stefana Wielkiego, który w 1466 roku podarował wieś Chisinau swojemu wujowi – bojarowi Vlaicu.
Będąc własnością kościelną Kiszyniów był wielokrotnie niszczony i wieku XVI dostał się pod zwierzchnictwo Turków jako państwo wasalne. W 1812 roku miasto zostało zaanektowane przez Rosję, czyniąc je stolicą guberni besarabskiej. Ze względu na fakt, że Kiszyniów było stolicą żupy, do czasy zaanektowania miasta przez Rosję było to nędznie wyglądające miasto, które zamieszkiwało parę tysięcy mieszkańców.
W 1834 roku zatwierdzono generalny plan rozwoju miasta. Pod koniec XIX wieku stolica Mołdawii liczyła już ponad 100 tys. mieszkańców, przybyłych nieraz z bardzo odległych zakątków carskiej Rosji.
Zawirowania pierwszej, drugiej wojny światowej oraz czasy ZSRR spowodowały, że Kiszyniów przeżywał różne dzieje.
Po rozwiązaniu ZSRR w 1991 Kiszyniów stał się stolicą niepodległej Mołdawii.
Zwiedzamy miasto
Ponieważ aż do pocz. XIX wieku miasto wyglądała jak wieś, większość zabytków (a ich liczba raczej nie jest imponująca) pochodzi z przełomu XIX i XX wieku.
W czasie ostatniej wojny światowej stary Kiszyniów zniknął. Jego pozostałości wyburzono i otoczono wielkimi blokowiskami.
A to pozostało nie jest imponujące. Ale zawsze można coś zobaczyć.
Na pewno warto zwrócić uwagę na Łuk Triumfalny. Ciekawa jest historia jego powstania.
Jak wiadomo Turcy najeżdżali Kiszyniów. I jedna z takich potyczek zakończyła się przegraną. Rosjanie, pod kuratelą których od XVI wieku był Kiszyniów postanowili ze zdobycznych armat odlać dzwon. I jak postanowili tak zrobili. Dzwon ważył 6400kg. Dzwon był przeznaczony do XIX-wiecznego Soboru Narodzenia Pańskiego, który to znajduje się w Parku Katedralnym.
Ale jak to zawsze u Ruskich bywa, coś im nie wyszło z obliczeniami. Zresztą nie pierwszy raz. Okazało się, że szybciej katedra zmieści się w dzwonie niż dzwon w katedrze. Zaczęli kombinować. Podjęli uchwałę na zjęździe KC.
„Budujemy specjalną strukturę, w której można by zmieścić dzwon!”. No i jak powiedzieli tak zrobili.
W tym celu, z inicjatywy gubernatora Besarabii, wzniesiono w 1840 roku specjalny łuk triumfalny. Łuk ten miał uczcić zwycięstwo Rosji nad Imperium Osmańskim w wojnie rosyjsko-tureckiej (1806–1812). Autorem projektu był Iwan Zauszkiewicz. Na łuku umieszczono również mechanizm zegarowy. Pierwotnie łuk nosił nazwę Święte Wrota.
Ot wspólna historia armat, dzwonu, łuku i soboru.
Pomiędzy Łukiem Triumfalnym a Soborem stoi Dzwonnica. W 1962 roku oryginalna dzwonnica została wysadzona na rozkaz władz komunistycznych. Na szczęście po upadku ZSRR dzwonnica została odbudowana do pierwotnego stanu.
Cała akcja ma miejsce w centrum przy bulwarze Stefan cel Mare si Sfint (bulwar Stefan Wielki i Święty).
Na przeciwko Łuku znajduje się budynek mołdawskiego rządu. Budynek z wyglądu przypomina troszkę lepszy hotel.
Budynek Parlamentu był miejscem spotkań dawnego KC mołdawskiego oddziału Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego i został zbudowany w latach 1976-1979. Architektami byli Alexander Cerdanțev i Grigore Bosenco. Budynek został uszkodzony podczas zamieszek społecznych w 2009 r., a naprawy przeprowadzono w 2012 i 2013 r. Parlament powrócił do odrestaurowanego budynku w lutym 2014 r.
Prawie po sąsiedzku bo na rogu bulwaru Stefan cel Mare i ulicy Mitropolit Gabriel Banulescu, stoi pomnik Stefana Wielkiego. Rzeźba została wykonana w latach 1925-1928 przez rzeźbiarza Alexandru Plămădeală. Pomnik odlano z brązy ze zdobycznych armat podczas wojny z Turcją. W czasie II wojny światowej dwukrotnie był wywożony z Kiszyniowa.
Niedaleko Parlamentu, pod adresem: bulwar Stefan cel Mare 83 znajduje się Ratusz. Budynek pochodzi z 1901 roku. Od momentu otwarcia niezmiennie pełni funkcję siedziby władz miejskich.
W 1941 r., gdy Kiszyniów opuszczały wojska radzieckie, budynek został wysadzony w powietrze. Po wejściu do miasta wojsk rumuńskich został odrestaurowany (prace zakończone w 1944 r.), jednak podczas bombardowania Kiszyniowa w toku operacji jasko-kiszyniowskiej (w sierpniu 1944) ponownie został obrócony w ruinę. Odbudową w latach 1946–1948 kierował Robert Kurtz, opierając się na zachowanych fotografiach budynku. Od 1951 r. w obiekcie ponownie mają swoją siedzibę władze Kiszyniowa – mer (primar) i rada miejska. Z ratusz wieży co godzinę rozlega się stołeczny hejnał. Ponieważ od 1951 roku Ratusz nie był remontowany i jest w kiepskim stanie, planowane jest odnowienie elewacji budynku.
W sąsiedztwie Ratusza, pod numerem 79, swoją siedzibę ma neoklasycystyczny budynek Teatru Narodowego Michała Eminescu, który powstał 10 października 1920 r. Ubiegłego roku teatr obchodził 100-lecie działalności. Odbywają się tu liczne przedstawienia oraz konferencje.
Obok znajduje się piękny biały budynek wykonan głównie w stylu klasycystycznym, w połączeniu z elementami sztuki romantycznej. Mowa o Sali Organowej, która powstała w 1901 roku. Pierwotnie budynek był siedzibą banku miejskiego MSSR. W latach 70 XX wieku postanowiono wnętrze banku przebudować, dostosowując je do koncertów muzyki kameralnej i organowej.
Naprzeciwko siedziby Ratusza, pod adresem bulwar Stefan cel Mare si Sfant 134 znajduje się budynek Poczty.
Przy ulicy Rabbi Tirilson 8-10, ulicy odchodzącej od bulwaru Stefan cel Mare si Sfant znajduje się zrujnowany kompleks dawnej synagogi oraz przytułku. Kompleks powstał w 1910 roku. Budynek został poważnie uszkodzony przez trzęsienie ziemi.
Zespół religijny składał się z dwóch budynków: synagogi z wyjściem, zwanej „Magen David” oraz połączonego ze sobą domu opieki dla starców. Salę modlitewną oświetlały dwupoziomowe okna, podobnie jak sale rytualne. W okresie sowieckim budynek został upaństwowiony. Planowano jego zniszczenie. Na pocz. XXI wieku własnością była państwowa firma Poligraf Service.
W 2010 r. gmina żydowska wykupiła obiekty i grunta za pięć milionów lejów. Już po transakcji okazało się, że grunt z budynkiem został przez poprzedniego właściciela zastawiony, ponadto nie istniały jego plany, co uniemożliwiło natychmiastowe przystąpienie do prac nad odbudową synagogi.
W 2013 r. ogłoszono, że budynek zrujnowanej synagogi zostanie poddany gruntownej renowacji, której koszt wyniesie 50 mln lejów mołdawskich. Pieniądze mają pochodzić z datków mołdawskiej społeczności żydowskiej oraz Żydów z zagranicy. W grudniu 2020 r. rabin gminy żydowskiej w Mołdawii Shimshon D. Izakson wznowił starania o odbudowę budynku, przekazując kwotę potrzebną do oczyszczenia terenu i demontażu części, których nie można odbudować.
Idąc kilometr ulicą Rabbi Tirilson dojdziemy do ulicy Mazarachi 3, gdzie natrafimy na najstarszy budynek w Kiszyniowie.
Kościół Măzărache bo o nim mowa został zbudowany w 1752 roku i należy do Gminy Prawosławnej Starego Stylu. Pochodzi jeszcze z czasów panowania Mołdawii. Jest to jeden z niewielu kościołów, który nie został zamknięty w okresie sowieckim.
Ten kwartał to miejsce, gdzie jest duży wysyp świątyń. W pobliżu znajdziemy kościoły: Cerkiew św. Jerzego z 1819r. przy Strada Sfîntul Gheorghe 4. Zabytkowy Ormiański Kościół Apostolski Najświętszej Bogurodzicy z 1903 roku, który znajduje się przy Strada Piața Veche 8, a zaledwie 500m od zrujnowanego kompleksu „Magen David” znajduje się Sobór Wniebowstąpienia Pańskiego z 1830 roku.
W pobliżu, przy ulicy Alexandru cel Bun 50, swoją siedzibę ma mała cerkiew Św. Haralampiusza z 1836 roku.
Wracając do centrum, niedaleko Sali Organowej i Teatru Narodowego, znajduje się Kościół św. Teodory z Sihla. Budynek powstał w 1895 roku jako kaplica Gimnazjum dla Dziewcząt według projektu Aleksandra Bernardazziego w stylu bizantyjskim. Kaplica została konsekrowana dopiero w 1922 r. w związku z tragicznym wydarzeniem, jakie wydarzyło się w jej ołtarzu. W czasach komunizmu istniało tu Muzeum Ateizmu
Praktycznie po sąsiedzku bo przy Vlaicu Pîrcălab, 42, znajduje się Kościół św. Pantelejmona. Został zbudowany w 1891 roku w duchu stylizacji historycznych, wzorowanych na średniowiecznej architekturze greckiej według architekta Alexandru Bernardazziego.
Dawna kaplica gminy greckiej została ufundowana przez braci Iwana i Wiktora Sinadino. Cerkiew została doceniona w ówczesnej prasie jako jedna z najcenniejszych tego typu kreacji artystycznych w poszczególnych latach Imperium Rosyjskiego.
Przy Strada Ciuflea znajduje się malutka niebieska cerkiewka Ciuflea z białego kamienia z dziewięcioma pozłacanymi kopułami, która została zbudowana w 1858 roku z fundacji braci Teodora i Anastasie Ciufli. W czasach sowieckich przez długi czas (początek lat 60. – koniec lat 80.) sanktuarium było jedyną cerkwią prawosławną w Kiszyniowie, w której odbywały się nabożeństwa.
Jak ktoś lubi zwiedzać miejskie ogrody zoologiczne to przy Bulevardul Dacia 50/7 znajduje sie ZOO.
Po sąsiedzku, przy Strada Aeroportului znajduje się skansen. Znaleźć tam można drewniane domy, świątynię, pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP, która została wzniesiona w 1642 r. na terenie klasztoru Harjauca i inne obiekty.
Skansen znajduje się na terenie 172 hektarów i ma się tam docelowo znaleźć 165 obiektów. Skansen zlokalizowany będzie wokół jeziora.
Czy warto tu być?
Ciężko odpowiedzieć na to pytanie. Jak każdą stolicę europejskiego kraju, powinno się odwiedzić także Kiszyniów.
Ale szczerze. Dwa dni to czas maksymalny jaki możemy przeznaczyć na tą stolicę. W Mołdawii są ciekawsze rzeczy do oglądania. Należą do nich podziemne piwnice z winami w Cricova, klasztor w Orheiul Vechi, twierdza w Benderach czy chociażby Bielce gdzie mieszka mniejszość Polska.
Z Kiszyniowa można uczynić sobie bazę wypadową do zwiedzania kraju korzystając z dworca autobusowego.
Informacje praktyczne
Do Kiszyniowa dostaniemy się na kilka sposobów. Oto one:
- połączenie lotnicze linią PLL LOT z Warszawy. Bilety najlepiej kupować w promocji Szalona Środa. Za bilety w promocji zapłaciłem 339,70PLN.
- Lot linią WizzAir z lotniska w Berlinie BER. W promocji udało mi się kupić bilety za 1€.
- Lot linią Ryanair do Odessy za 39PLN, a następnie dojazd busem lub koleją do Kiszyniowa
- Lot linią WizzAir do Odessy, a następnie dojazd busem lub koleją do Kiszyniowa
Koleje
W Kiszyniowie dworzec kolejowy znajduje się przy Aleea Gării 1. Budynek robi bardzo dobre wrażenie, jest czysty. Niestety ale mołdawska kolei nie stoi najlepiej. Mało jest przydatnych połączeń dla turysty. Najważniejsze z nich to połączenie Kiszyniów – Odessa. Są jeszcze połączenia do Naddniestrza.
Strona kolei mołdawskich: www.railway.md
Autobusy
Miasto posiada trzy dworce autobusowe. Pierwszy z nich Gara Centrala trochę przypomina dworce z byłych krajów ZSRR. Znajduje się przy Mitropolit Varlaam St 58. To z niego wyjedziemy w podróż do Naddniestrza, klasztoru Orheiul Vechi czy Bender, gdzie znajduje się twierdza.
Drugi dworzec w Kiszyniowie to Autogara Sud-Vest przy şos. Hînceşti 145. Autobusy i marszrutki odjeżdżają w kierunku Rumunii, Francji, Ukrainy oraz miast Mołdawii
Trzeci dworzec to Gara de Nord znajdujący się przy Strada Calea Moşilor. Jest to główny dworzec autobusowy ale znajduje się poza centrum miasta. Świadczy głównie obsługę przejazdów autobusowych na Ukrainę, Rosję i Europę Wschodnią oraz do innych miast Mołdawii. Popularna trasa to Kiszyniów – Odessa. Bary i kioski oferują podróżnym kanapki, słodycze i owoce. Znajduje się tu kantor ale nie warto wymieniać pieniędzy bo kurs jest nieciekawy.
Lotnisko
Aby dostać się z/na lotnisko, należy skorzystać z trolejbusów nr 30, które kursują w godzinach od 06:00 do 22:59 oraz minibusów nr 165, które kursują w godzinach od 05:45 do 22:00. Oba te środki komunikacji kursują z częstotliwością co 10-20min.
Galeria
